Anıtkabir’in bilinmeyenler şifreleri !

[█►SALVADOR◄█]

Yeknesaklık bozar “hüzün havası”nı


“Dünyada anıt mezarlar, salt bir defin olayıyla sınırlı değildir. Anıt
mezarlardan, kişi kültünü daha da belirgin hale getirmesi,
ziyaretçilerinde 'uhrevî' duygular uyandırması beklenir. Bu, Türkiye'de
de böyle olmuştur. Anıtkabir'i yapanlar, bir anıt mezarda olması gereken
hemen her şeyi düşünmüşlerdi. Meselâ, Aslanlı Yol ve diğer uzun yürüyüş
yollarında yer alan zemin taşları asimetriktir. Ayrıca beşer santim
uzunluğu olan çimler de vardır taşların arasında. Bununla; yürüyenlerin
dikkatinin yeknesaklaşıp, yürürken başlarını sağa sola çevirme, yukarı
kaldırma ya da sıkılarak etrafındakilerle konuşmalarına mani olmak
amaçlanmıştır. Her şeye rağmen gözleriniz taşlara takılmadı, 'başınız
önde' yürümediniz diyelim. O zaman da en azından çim aralıklarına
ayağınızın takılmaması için yine mimarların öngördüğü biçimde yürümek
zorunda kalırsınız. Böylece yol üzerindekilerin görüntüsü, 'başları
önlerinde keder içerisinde yürüyenler' şeklinde olur.”



Anıtkabir'in ağaçları neden bodurdur?




Muhatabım, Anıtkabir'in çevresine dikilen ağaçlarla ilgili de, enteresan
şeyler söylemişti. “Tesadüf değil” diyordu, “buranın yeşillendirilmesi
için seçilen ağaçların bodur olması. Ankara'nın düzlük alanda
bulunabilecek en yüksek tepesi olan Rasattepe, 'görkem'i hazırlayan bir
zemin oldu. Buranın yeşillendirilmesinde kullanılan ağaçlar ise bilinçli
olarak kısa boylu, bodur ağaçlardan seçildi. Böylece anıt yapının
Ankara'nın her tarafından görülebilmesi amaçlandı. Düşünün, Anıtkabir'in
etrafı ulu çınarlar ya da servilerle dolu olsaydı yarım asır içinde
yani tam da bu yıllarda anıt mezar görünmez hale gelirdi.”





Yapım yıllarındaki ağaçlandırma tercihlerine ilişkin olarak
anlatılanları, yıllar sonra yaşanan bir olayla birlikte düşününce
mimarın haklılık payı var gibi görünüyordu. Ankara'nın en görkemli
yapısı olması öngörülen Anıtkabir'in -ki 1950'lerde tam da öyleydi-,
yıllar sonra bu özelliğine bir ortak gelebileceği fikri, bazılarının
ciddi tepkilerine yol açmıştı. Turgut Özal, Başbakanlığı döneminde
sürüncemede kalan Kocatepe Camii'nin inşaatını hızlandırıp, projesinde
de değişiklikler yapıp camiyi büyüttüğünde, pek çok köşe yazarı, caminin
büyüklüğünü dillerine dolamışlardı. “Özal, Ankara'nın en büyük yapısı
Anıtkabir'le boy ölçüşecek bir cami yaptırıyor. Amacı, Anıtkabir'in
Ankara siluetindeki tekliğini ve büyüklüğünü gölgelemek” yollu
eleştiriler, o günlerde yaygın hale gelmişti.




Anıtkabir'in yerinde Frigliler'in mezarları vardı



Anıtkabir'in, semboller üzerinden anlatımı yeterli deyip, teknik
özelliklerine bakılacak olursa, burada da ilginç pek çok detay
bulunuyor. Anıtkabir'in inşası için ilk olarak Ankara Kalesi ile Atatürk
Orman Çiftliği de gündeme gelmişti. “Atatürk, geçmişi değil, geleceği
temsil eder” denilerek eski çağlardan kalma Ankara Kalesi fikrinden
vazgeçildi. Atatürk Orman Çiftliği'ne karşı çıkanlar ise “Burası mesire,
eğlence yeridir. Bir anıt mezar için uygun olmaz” görüşünü
savunmuşlardı.


Anıtkabir'in şimdiki yerini ise CHP Trabzon Milletvekili Mithat Aydın
önermişti. Anıtkabir'in bulunduğu yer, rasat takipleri yapıldığı için
Rasattepe olarak anılıyordu. Anıtkabir'den sonra adı Anıttepe olan
mahalde, çok eski asırlarda da yine mezarlar vardı. M.Ö XII. yüzyılda
Anadolu'da devlet kuran Frigliler'e ait bazı mezar yapıları (tümülüsler)
burada bulunuyordu. Mezarlarda, ölünün öbür dünyada kullanacağı
düşünülen günlük hayata dair eşyalar vardı. İskelet kalıntıları ile
bütün bu eşyalar, Anıtkabir'in buraya yapılma kararının alınması üzerine
Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ne taşındı.




Anıtkabir için 1941'de açılan yarışmaya, Türkiye, Almanya, İtalya,
Avusturya, İsviçre, Fransa ve Çekoslovakya'dan toplam 49 proje
katılmıştı. Yapıma ise ilk üçe giren projelerden Prof. Emin Onat ile
Doç. Orhan Arda'nınkiler uygun görüldü. İnşaatına 9 Ekim 1944'de
başlanıp, 1 Eylül 1953'de tamamlanan Anıtkabir'in ağırlığının 150 bin
ton olduğu tahmin ediliyor. Anıt mezar, 750 bin metrekarelik bir alan
üzerinde Aslanlı Yol, tören meydanı, mozole ve on kuleden oluşuyor.
Anıtkabir; depreme dayanıklı kılınmak için, geminin su altındaki kısmı
gibi önemli bir bölümü toprağın içine gömülerek inşa edildi.




Kabir, 40 tonluk lahitin altında


Mustafa Kemal Atatürk'ün kabri, 40 tonluk yekpare mermerden yapılan
sembolik lahtin yaklaşık 7 metre altındaki mezar odasında bulunuyor.
Selçuklu-Osmanlı kümbet mimarisine göre yapılmış sekizgen şeklindeki
mezar odasında kabrin etrafı, her ilden getirilen topraklarla çevrili.
Ölümünden 15 yıl sonra Etnoğrafya Müzesi'ndeki geçici istirahatgâhından
Anıtkabir'e nakledilen Atatürk'ün naaşı, tahnit işleminin çözülmesinin
ardından buraya defnedildi. Mezar odasına, Genelkurmay Başkanı'nın
izniyle girilebiliyor. Ankara'nın, neredeyse her tarafından görülebilen
Anıtkabir'in bayrak direği ise ABD'de yaşayan Nazmi Cemal isimli bir
işadamı tarafından 1946'da Türkiye'ye armağan edildi. Uzunluğu 33,5
metre olan bayrak direğinin 4 metrelik kısmı kaidenin altında bulunuyor.






Anıtkabir Nizamnamesi'nden…





“- Merasim bölüğü Alle boyunca ve Mozole önünde meydanlık etrafında
bulunan nöbetçiler tüfekli ve merasim bölüğü kıyafetinde (Kordon yok)
bulunurlar.



- Mozole merdivenlerinde ve için de bulunan nöbetçiler tabancalı, beyaz palaska, eldiven ve çelik başlıklı bulunurlar.


- Bu ziyaretlere katılacaklar, ziyaret saatinden 15 dakika evvel (10
Kasım'da saat 08.40 da) Anıtkabir giriş merdivenleri önündeki meydanda
hazır bulunarak tertibi alırlar.


- Ziyaretçilerin başkanı, teslim aldığı çelengi sembolik taşın muayyen
yerine koyarak yerini alır. Bu esnada boru ile verilecek bir (Ti…)
işaretiyle ziyaretçiler saygı duruşuna geçerler. Bir dakikalık (10
Kasım'da 2 dakikalık) bir saygı duruşunu mütaakıp bando İstiklal
Marşı'nı çalmaya başlar.


- Mozole'nin boşalmasını mütaakıp ziyaretçiler protokol sıralarına göre
ve altışarlı sıralar halinde Mozole'nin sol kapısından girmek ve sağ
kapıdan çıkmak suretiyle sembolik taşın önünden bir saygı geçidi
yaparlar.”


Atatürk, siyaset sahnesinde yaşıyor


Siyaset bilimci Mimar Türkkahraman, “Türkiye'de Siyasal Sosyalleşme ve
Siyasal Sembolizm” isimli kitabında, Atatürk, İnönü ve Anıtkabir
bağlamında şunları söylüyor:


“Karizmatik bir lider olan Atatürk'ün ölümü sonrası doğan siyasal
boşluk, manüplasyon ve semboller yoluyla Milli Şef İsmet İnönü'ye lanse
edilen bir tür kişilik kültü imajı ile aşılmak istenmiştir. Devlet
dairelerine İnönü'nün resimleri asılması ve paralara İnönü'nün resminin
basılması, karizmatik liderin ölümü sonrasındaki boşluğu doldurma
girişimi olarak değerlendirilebilir. Fakat İnönü'nün kişiliği bu boşluğu
doldurmada yetersiz kalır. .”


Türkkahraman'ın görüşleri, “Anıtkabir'deki İnönü” gerçeğiyle birleşince,
kastedilen daha da belirgin hale geliyor. Anıtkabir'e ilişkin detaylar
aktaran mimar-heykeltraş da, İnönü'nün Anıtkabir'e defni için şunları
söylemişti:


“İnönü'nün lahtinin Anıtkabir'e göre hem çok küçük tutulması, hem de
hayatta olduklarındaki gibi onun Atatürk'ün yanına 'monte edilmesi' de
bilinçlidir. Böylece İnönü'nün, sağlığında olduğu gibi, öldüğünde de
'İkinci Adam' olduğu gösterilmek istenmiştir. Anıtkabir'de daha sonra
yapılan kimi düzenlemeler ise Atatürk'ün; günlük siyasi, ideolojik
kullanımda 'varmışçasına' intibaını uyandırmak merkezli düşüncelerden
sadır olmuştur. Bu çerçevede Atatürk'ün bire bir ölçülerde bir mumya
heykelinin müzeye konulması, Anıtkabir Şeref Defteri'nin direkt
Atatürk'e hitap eden cümlelerle doldurulması hep bu, 'Atatürk sanki
sağ'mışçasına bir havanın oluşturulmasına yönelik bilinçli
uygulamalardır.”